Droga dhe Alkoli

Alkooli, shume i demshem per njeriun!

Një studim i botuar në gazetën mjekësore britanike, Lancet thotë se në vendet ku pirja e alkoolit me shumicë është tipike, ai është përgjegjës për paraqitje të sëmundjeve të tilla si kanceri, sëmundje të zemrës, sëmundje mendore si dhe aksidente të ndryshme.

Në pjesë të Evropës Lindore dhe Azisë Qëndrore, më shumë se 12% e të gjitha sëmundjeve dhe vdekjeve mund t'i atribuohen alkoolit, ndërsa në botën myslimane ku të pirët e alkoolit nuk është tipike, shifra qëndron në më pak se 1%.

Duhanepiresit u shkaktojne kancer femijeve!

Shkencëtarët thonë se fëmijët, të cilët ekspozohen ndaj tymit të duhanit në shtëpi për disa orë çdo ditë, edhe pse nuk tuhatin vetë, kanë tre herë më shumë mundësi të sëmuren nga kanceri në mushkëri kur të rriten se fëmijët e atyre që nuk pijnë duhan. Edhe fëmijët që ekspozoheshin për vetëm disa herë në javë kishin mundësi ta merrnin sëmundjen një herë e gjysmë më shumë.

Studiuesit arrijnë në përfundimin se njerëzit nuk duhet të pijnë duhan në prani të fëmijëve të tyre.

Shkencëtarët, që botuan gjetjet e tyre në British Medical Journal, e zhvilluan studimin e tyre me më shumë se 300 mijë vetë në të gjithë Evropën.

Tuhatësit

Shkencëtarët thonë se kur një person e fillon duhanin që në moshë të re, ai e ka më të vëshirë se sa të tjerët për të hequr dorë prej tij. Studimet kanë treguar se adoleshentët jepen shumë pas duhanit.

Cilido qoftë efekti i nikotinës fillimisht në organizmin e njeriut, efektet negative janë më të vogla tek adoleshentët dhe të rinjtë se sa tek të rriturit. Kjo i bën ata ta pijnë më tepër duhanin.

Kur duhani pihet për dekada të tëra dhe në trup hyjnë elementët helmuese, pikërisht kjo shkurton jetën. Pra, nuk është thjesht nikotina, por është ekspozimi i vazhdueshëm ndaj elementëve të tjerë të rrezikshëm të duhanit, ajo që dëmton.

Studimi më i gjatë i bërë ndonjëherë mbi efektet e pirjes së duhanit mbi shëndetin ka arritur në përfundimin se pirësit e duhanit jetojnë mesatarisht dhjetë vjet më pak se sa ata që nuk pijnë duhan.

Hulumtimi, i botuar në British Medical Journal, filloi para pesëdhjetë vjetësh kur u vu lidhja e parë midis duhanit dhe kancerit të mushkërive.

Hulumtimi tregoi poashtu se lënia e duhanit, madje edhe në moshën gjashtëdhjetë-vjeçare, mund të përmirësojë jetëgjatësinë për tri vjet, ndërsa lënia e duhanit në moshën tridhjetëvjeçare duket se anulon dëmin që i është bërë shëndetit më parë.

Studiuesit kanë arritur në përfundimin se është më e rëndësishme që fëmijët të mos lejohen fare ta pijnë duhanin.

Studime të tjera tregojnë se njerëzit me të ardhura më të vogla dhe ata me një nivel më të ulët shkollimi, konsumojnë më shumë duhan. Me pirjen e duhanit këta e keqësojnë edhe më shumë gjendjen e tyre ekonomike dhe sociale. Të varfërit shpenzojnë më shumë për duhan, se sa për plotësimin e nevojave të tjera bazë si ushqimi, kujdesi shëndetësor dhe arsimimi.

Organizata Botërore e Shëndetësisë llogarit se çdo 6,5 minuta në botë vdes një njeri nga pasojat e pirjes së duhanit. Kështu rreth 5 milionë persona gjejnë vdekjen në një vit dhe sipas parashikimeve ky numër pritet të dyfishohet gjatë 20 vjetëve të ardhshëm.

Sëmundjet dhe vdekja si pasojë e pirjes së duhanit godasin gjithnjë e më shumë pikërisht vendet e pazhvilluara. Shikuar nga numrat del se 84 përqind e të gjithë njerëzve që pinë duhan jejtojnë në vendet në zhvillim.

Organizata Botërore e Shëndetësisë llogarit se nga pasojat e pirjes së duhanit gjithnjë e më shumë rëndohet edhe sistemi shëndetësor. Sipas të dhënave të Bankës Botërore gjashtë deri 15 përqind e të gjitha shpenzimeve të sistemit shëndetësor në vendet e zhvilluara industriale jepen për shërimin e sëmundjeve nga duhani. Për vendet e varfëra nuk ekzistojnë të dhëna të sakta, por është e ditur se shpenzimet për këto qëllime janë jashtëzakonisht të larta.

Solventet

Inhalants, glue.

Kategoria e droges.

Depresante te sistemit nervor qendror.

Potenciali per adaptim. Varesia.
Ka pak rrisk fizik per varesi fizike nga abuzimi i solventeve, por perdoruesit e rregullt mund te behen te varur psikologjikisht.
Te rinj me probleme personaliteti e ne familje jane ne rrezik te vecante per tu bere perdorues te rregullt te solventeve.

Menyra e perdorimit.
Duke marre fryme (thithur avujt), zakonisht nga nje qese plastike te vene ne hunde dhe/ose ne goje, ose nga nje cope rrobe a shami e zhytyr ne solvente.

Perdorimet e ligjshme.
Solventët përdoren kudo; në industri, prodhime shtëpiake e ato kozmetike. I hasim në formë spërkatësi (spray) për floke, për bojë, si gaz çakmakesh, dhe deodorantë.
Ato gjinden ne adezive (ngjites), bojra, ne solucionet per heqjen e bojes, karburante (benzina) dhe ne lengjet pastruese.
Produktet te cilat permbajne ose jane solvente nuk duhen shitur tek personat nen moshen 18 vjecare.

Efektet afatshkurtra.
Nje fare euforie e lehte, marrje mendesh, konfuzion, dhe pergjumje progresive; me rritjen e dozes kemi humbje te kordinimit. Aksidentet e te gjitha llojeve kane shance te ngjasin. Ritmi i zemrës mund te shqetesohet, ndonjehere ne menyre fatale. Dozat e larta sjelli keq-orientim, halucinacione, humbje te vetedijes. Marrje mendesh, te vjella, dhe dhimbje koke jane te pranishme gjithashtu. Eshte nje fenomen ne rritje ne te rinjte ne mbare Europën, japim nje shembull ketu, ne Gjermani ka mbi 117 vdekje te shkaktuara prej tyre ne vit, France 120 e Britani 100.

Efektet afatgjata. Rreziqet.
Nje nga rreziqet me te medha te abuzimit te solventeve eshte: plagosja apo vdekja aksidentale, kur individi eshte nen efektin e tyre. Disa produkte, vecanerisht gazet ne forme aerozolesh, gazi i butanit, dhe lengjet qe i perdorim per pastrim, mundet qe ta crregullojne ne menyre serioze ritmin e zemres e disa here sjellin vdekje.
Aerozolet (spray) e butani (gaz) gjithashtu mund te sjellin MBYTJE, duke ftohur pernjehere rruget e frymemarrjes e keto jane vecanerisht te rrezikshem nese leshohen ne goje !
Jane raportuar raste kur leshimi i gazit butan ne goje ka shkaktuar zjarr.
Produktet ne trajte aerozoli, si deodorantet e boja (ne forme kutish qe perdoret si spray ) mund te mbysin perdoruesin duke bllokuar mushkerite.
Njerezit kane vdekur duke thithur solvente nga thase plastike te vene mbi koken e tyre. Ekziston nje rrezik per vdekje nga inhalimi i te vjellave e depresioni i mekanizmit te frymemarrjes.
Perdorimi afatgjate i lengjeve pastruese me baze solventesh mund te sjelle demtime te perhershme te mëlçisë e te veshkave, ndersa ekspozimi per nje kohe te gjate ndaj benzenit (gjendet ne cimentot plastike, pastruesit e bojes, karburantet) mund te cojne ne probleme te gjakut e te melcise. Adezivet me baze Hekzani mund te sjellin demtime nervore te cilat shfaqen ne humbje ndjeshmerie e tremor. Thithja e perseritur e karburanteve te papastra - ne anglisht Leaded Petrol - (qe do te thote benzine e pasur ne plumb, plumb-plumbi/ Pb- metal i rende) con ne helmime Plumbi.
Perdorimi i rregullt i solventeve sjell, mbi-lodhje, dobesi te pergjithshme e harrese. Perdorimi i "rendeshem" i tyre shihet ne uljen e rezultateve te studentit e nxenesit dhe shoqerohet me humbje ne peshe, depresion, e nje perkeqesim te plote te shendetit.

Shenjat e abuzimit.
Shumica e abuzueseve jane adoleshente, por ka nje game perdoruesish nga 10-19 vjecare, megjithate mosha mesatare 14-15 vjecaret, per kete tip te abuzimit te drogave eshte ne ulje, kur ekspansioni ne te dy anet e spektrit eshte ne rritje !
Shenjat e qarta te saj perfshijne nje ere kimike ne fryme dhe shenja apo njolla te ngjitesve (adezive), bojes a solventeve te tjere ne trup apo rroba. Sjellje evazive, ndryshime te temperamentit, dhimbje apo plage te pazakonta rreth gojes, hundes, e syve dhe nje kolle te vazhdueshem.

Bashkeveprimi.
Thithja e solventeve rrit rriskun e sedatimit me cdo barne qe ka efekt sedativ ne sistemin nervor qendror. Barna te tille perfshijne barnat kunder ankthit, ato te gjumit, opiatet, anti- depresantet triciklike, anti- psikotiket dhe alkoholin.


Fenkciklidina (Phecyclidine)


Emra te tjere.

PCP, angel dust, crystal, ozone.

Kategoria e droges.

Anestetik i pergjithshem, Halucinogjen.

Menyra e perdorimit.
Mund te thithet permes hundes, perdoret ne perzierje per tu pire si duhani (ne trajten e angel dust), kaperdihet (si tableta) , ose, ne raste te rralla injektohet.

Perdorimet e ligjshme.
Megjithese dikur perdorej si anestetik, nuk ka me perdorime mjeksore. I vetmi perdorim legal i tij haset ne mjekësine veterinare. Eshte i klasifikuar si droge e klases A, Skedina II.
Efektet qe ka Fenciklidina ne sjellje (shih me poshte) e bejne ate nje nga DROGAT ME TE RREZIKSHME.
Per fat te mire, ne Europe eshte teper e rralle kjo droge.

Efektet afatshkurtra.
Fenciklidina e marre ne doza te vogla ne pergjithesi sjell, nje gjendje euforie { "high" }, por ngandonjehere sjell ankth ose depresion. Kemi perkeqesim te kordinimit te te folurit e te levizjes, dhe mendimi e perqendrimi ulen ne menyre te konsiderueshme. Mund te kemi halucinacione dhe sjellje agresive. Efekte te tjera te mundeshme jane rritja e ritmit te zemrës dhe e presionit te gjakut, dilatim (zgjerim) te pupilave, tharje te gojes, tremor, mpirje, e nje ulje te konsiderueshme te sensitivitetit ndaj dhimbjes, e cila mund te sjelle veshtiresi per te qetesuar e frenuar nje person qe eshte bere agresiv nen influencen e kesaj droge. Dridhje, te vjella, dobesim muskular, dhe rigjiditet (ngurtesim) mund te shihen ne keto individe. Dozat e larta sjellin koma ose gjendje stupori.
Periudha e sherimit eshte shpesh e zgjatur, me periudha alternimi ndermjet te qenit zgjuar dhe gjumit, zakonisht e ndjekur kjo nga nje humbje e kujteses gjate episodeve kur perdoruesi ishte nen influence .

Efektet afatgjata. Rreziku.
Perdorimi i perseritur i Fenciklidines mund te sjelle paranoje, halucinacione auditore, sjellje agresive, ankth, depresion te thelle, dhe skizofreni. Ne gjendje te depresuar perdoruesi mund te tentoje suicid (vetvrasje) duke marre nje overdoze. Perdoruesit e rendshem te tij mund te kene demtime ne tru, te cilat mund te sjellin humbje te kujteses, humbje te orientimit, shqetesime vizuale, dhe veshtiresi ne te folur.
Vdekjet, pikerisht nga konvulsionet e shpeshta e te perseritura ne nje afat te gjate kohor, arreste kardiake apo respiratore, dhe carje te eneve te gjakut ne tru jane raportuar. Pas dozave te larta ose nje kome te gjate gjithastu ka rrezik per crregullim mendor te perhershem.

Shenjat e abuzimit.
Perdoruesi i kesaj droge mund te duket si i pire kur eshte nen influencen e saj. Sjellje e pakendeshme dhe agresive, ndryshime violente te temperamentit plus kalime te alternuara ne depresion mund te jene te zakonshme ne perdoruesit e rregullt.

Bashkeveprimi.
Marrja e Fenciklidines mund te inhiboje efektet e barnave kolinergjike, po ashtu dhe te beta-bllokuesve e barnave anti-hipertensive.


Nitritet


Emra te tjere.

Amyl nitrite, butyl nitrite, poppers, snappers.

Kategoria e droges.

Vazodilatator (zgjeron enët e gjakut) .

Potenciali per adaptim. Varesia.
Nitritet nuk jane pare te shkaktojne varesi fizike; simptoma madhore te Terheqjes nuk jane raportuar asnjehere. Megjithate, perdoruesit mund te behen te varur psikologjikisht nga efekti stimulant i ketyre drogave.

Menyra e perdorimit.
Me inhalim, zakonisht nga shishe te vogla, ose ampula te vogla xhami te cilat thyhen.

Perdorimet e ligjshme.
'Amyl nitrite' ne fillim perdorej ne trajtimin e angines, por tani eshte zevenesuar nga barna me te sigurta e me efekt me afatgjate. Perdoret si Antidote ne rastet e helmimeve nga cianidi. Nitritet e Butyl-it e Izobutyl-it nuk perdoren ne mjekësi.

Efektet afatshkutera.
Nitritet rrisin fluksin e gjakut, duke zgjeruar enet e tij. Ato i japin perdoruesit nje ndjenje te shpejte "eksitimi", e ndjere kjo si nje shperthim masiv energjie. Efektet me pak te kenaqeshme perfshijne nje rritje te ritmit te zemrës, skuqje intensive ne lekure, marrje mendesh, te fiket (humbje ndjenjash), dhimbje pulsative te kokes, marrje mendesh, ndjenje te vjelli dhe kolle. Dozat e larta sjellin te fiket dhe mund te shkaktojne nje cngjyrim te lekures qe tenton drejt bluse, pasoje kjo e alterimeve qe ndodhin ne hemoglobinen e rruazave te kuqe te gjakut.

Efektet afatgjate dhe rreziqet.
Nitritet jane droga qe veprojne TEPER SHPEJT !
Efekti i tyre fillon rreth 30 sekonda pas inhalimit dhe zgjat jo me shume se 5 minuta. Perdoruesit e rregullt jane bere TOLERANT ndaj ketyre drogave, pra duke kerkuar doza akoma me te larta per te arritur efektin e deshiruar. Demtimet fizike qe zgjasin, perfshire ketu problemet kardiake, mund te rezultojne nga perdorimi kronik i ketyre drogave, dhe raste vdekje kane ndodhur.
Rreziku i efektit TOKSIK vjen ne rritje ne ato qe kane tension te ulet te gjakut. Nitritet mendohet se precipitojne fillim e glaukomes te personat me predispozicion per te, duke rritur presionin brenda syrit.

Shenjat e abuzimit.
Nitritet kane nje ere te forte, si ere frutash. Ato avullojne shpejt; perberja e nje shishe te vogel e lene e pambyllur me tape zakonisht zhduket brenda 2 oresh. Kjo mund te dallohet vec nese personi shihet duke mare kete droge ose ne rast overdoze, e vetmja shenje e abuzimit eshte cngjyrimi i lekures drejt bluse.

Bashkeveprimi.
Efekti i uljes se tensionit te gjakut qe rezulton nga keto droga, mund te rritet nga alkoholi, beta-bllokuesit, bllokuesit e kalciumit, dhe antidepresantet triciklike, duke rritur rrezikun per marrje mendesh e te fiket.

Nikotina


Emra te tjere.
Gjindet ne produktet e duhanit.

Kategoria e droges.
Stimulant i sistemit nervor qendror


Potenciali per adaptim. Varesia.
Nikotina e duhanit (tabacco) eshte direkt pergjegjese e varesise tek mbi 1/3 e popullsise te cilet jane pires te duhanit. Shume jane psikologjikisht te Varur ne procesin e pirjes se duhanit; shume njerez qe e fillojne duhanin-vazhdojne ta pijne rregullisht ate; dhe shume te tjere behen te varur fizikisht nga nikotina.
Ndalimi mund te prodhoje simptoma te perkoheshme Terheqje, ku perfshihen: marrje mendesh, dhimbje koke, diarre, uri(oreks te shtuar), pergjumje, lodhje, insomnia, irritabilitet, depresion, pamundesi per tu perqendruar, dhe deshire per te pire prape cigare.

Menyra e perdorimit. Zakonisht pihet ne forme cigaresh, purosh e me cibuk. Nganjehere me thithje nga hunda (sniffed - tobacco snuff) ose e pertypur (chewed tobacco).

Perdorimi ligjor.
Nuk ka kufizime ligjore ne perdoruesit e duhanit. Shitja e tij, megjithate, eshte e ndaluar per personat mbi 16 vjec, ose duhet ndaluar ne vendet ku mungon legjislacioni per kete problem.
Camcakeze me perberje nikotine ose ne forme plasteri te ngjitur ne lekure (nicotine patches) mund te jepen per periudha te shkurta se bashku me terapi ne modifikimin e sjelljes per te ndihmuar ata qe duan te lene duhanin.
Nikotina gjithashtu perdoret dhe si insekticid (eshte nje helm shume i fuqishem) .

Efektet afatshkurtra.
Nikotina stimulon sistemin nervor simpatik. Ne perdoruesit e rregullt te duhanit, rrit perqendrimin, liron tensionin dhe lodhjen e kundershton merzitjen e monotonine. Keto efekte kane jete te shkurter, pra kemi inkurajim te perdorimit frekuent. Ne efektet fizike mund te fusim, ngushtimin e eneve te gjakut, rritjen e ritmit te zemrës e te presionit te gjakut dhe reduktim ne sasine e urines. Perdoruesit per here te pare shpesh kane marrje mendesh e ndjenje te vjellash, disa dhe mund te vjellin.

Efektet afatgjata.
Nikotina e marre rregullisht mund te shkaktoje nje rritje te acideve yndyrore ne gjak. Ky efekt, kombinuar me efektin e saj ne ritmin e zemres (rritjen) dhe ngushtimin e eneve te gjakut, mund te rrise shancin per semundje te zemres si dhe ato te qarkullimit; perfshire anginen, presion te larte te gjakut, semundje vaskulare periferale, hemorragji cerebrale e tromboze koronare. Gjithashtu efektet e saj stimulatore sjellin mbiprodhim te acidit te stomakut, duke kultivuar keshtu nje terren per ulcera peptike.

Rreziqe te tjera te mirenjohura nga pirja e duhanit si: probleme gjate shtatezanise e kancere te gojes, fytit e mushkerive, mund te jene si pasoje e perberesve te tjere te demshem qe ka duhani. Sot besohet se kimikati i cili shkakton kancer qe gjindet ne duhan eshte benzo (a) pyrene diol epoxide.

Shenjat e abuzimit.
Piresit e rregullt te duhanit shpesh kane nje si ngjyre te verdhe ne gishta e dhembe si dhe ere te keqe nga goja. Era e duhanit mund te ngelet dhe ne floke apo ne rroba. Kolla e duhanxhiut ose "mosngopja me fryme" jane shenjat e hershme te demtimit te mushkerive apo te zemres.

Bashkeveprimi.
Pirja e duhanit ul perqendrimet ne gjak te barnave te ndryshme. Keto barna perfshijne benzodiazepinat, antidepresantet triciklike, teofilinen, propranolol, heparine dhe kafeine. Diabetikeve mund tu duhen doza me te rritura insuline. Rreziqet mjekesore te marrjes se kontraceptiveve orale rriten nga pirja e duhanit.

Keshilla praktike :
^ Mos filloni duhanin; Nikotina eshte TEPER adiktive.
^ Nese jeni pires i Duhanit, lere sa me pare dhe ne qoftese nuk keni AKOMA efekte te pakendeshme.
^ Kerko keshilla e mbeshtetje nga Doktori i familjes.
^ Kontakto me te tjere persona ose grupe te cilat ndihmojne njerezit te lene duhanin.